Kan een nieuw wiskundig model het einde voorzien van een imperium? Kan de wetenschap politieke polarisatie en instabiliteit verklaren en had daarmee bijvoorbeeld de stillegging van de overheid in de VS voorzien kunnen worden?

Peter Turchin, een wiskundige ecoloog van de universiteit van Connecticut zegt van wel. Door het wiskundig modelleren van historische gegevens komt hij tot deze conclusie. Hij onderzocht gegevens van twee tot drie eeuwen lang van wereldwijde politieke instabiliteit. Zijn theorie is gebaseerd op een wiskundig model dat sociale en economische gegevens combineert. Gebaseerd op de huidige economische onrust en die uit het verleden. In het model zijn ook voorbeelden van politiek wangedrag verwerkt.

Er zijn cycli zichtbaar die je overal ziet, bijvoorbeeld in het Romeinse keizerrijk en in het Sovjet regime. De lonen blijven in zo’n cyclus achter bij de economie. De verhouding tussen rijk en arm en laag en hoog opgeleid loopt scheef. De confrontatie tussen werkgevers en werknemers wordt heftig, de arbeiders worden steeds ontevredener. De kloof tussen arm en rijk steeds groter, de rijken steeds rijker en de armen steeds armer. Met als gevolg dat door teveel spanning het politieke en sociale systeem klapt. Uiteraard ook met oplopende werkloosheid.

Het oplopen van de overheidsschulden is een andere aanwijzing voor teveel spanning in het politieke systeem. Sinds de jaren zeventig stagneren de lonen en stijgt het bruto binnenlands product. Ook de problemen veroorzaakt door bijvoorbeeld slechte voeding of ondervoeding in de “lagere klassen” van de bevolking, is een teken dat het sociaal-economisch scheef groeit. De politieke instabiliteit is dan te verwachten, aldus Turchin. Op die manier kan groeiende werkloosheid lang van tevoren worden verwacht.

Deze instabiliteit creëert ook nieuwe mogelijkheden, zoals betere toegang tot het hoger onderwijs, waarmee een meer werknemers tot de elite kunnen toetreden. Dit leidt uiteindelijk weer tot wat Turchin `elite overproductie` noemt. Als de bevolking groeit zijn er meer banen nodig. Door de mogelijkheid van opleiding stijgt de elite groep waardoor er meer elite zijn dan topbanen. Elite overproductie is killing voor de economie. En de concurrentie tussen werknemers word bitter. Het frustreert namelijk enorm wanneer je met een hoge opleiding toch thuis werkloos bent. ‘Elite overproductie’ geeft aan dat ook hoog opgeleide mensen vaak moeilijk een baan kunnen vinden op hun niveau.

De fase waarin de wereld nu zit wordt gekenmerkt door politieke polarisatie en stijgende overheidsschuld en incidenten zoals bijvoorbeeld het stilleggen van de overheid van de Verenigde Staten, iets wat volgt op de politieke gijzeling van de meerderheid door een minderheidsfractie in de senaat. Wat dat betreft staat ons nog wel het een en ander te wachten.

Bron: `The maths that saw the US shutdown coming` van Peter Turcin.